9 stycznia 2018 roku w Teatrze Wielkim Operze Narodowej w Warszawie już po raz 25. zostały wręczone młodym twórcom „Paszportów Polityki”.
Inicjatorem nagrody był Zdzisław Pietrasik – wybitny dziennikarz, publicysta, krytyk filmowy i teatralny, wieloletni szef redakcji kulturalnej w tygodniku „Polityka”. Idea wykreowania nowej nagrody była prosta: „nieuleganie modom i środowiskowym naciskom, uważnego wysupływania najbardziej wartościowych dokonań, ale i z przekonania, że młoda kultura jest dobrem, które należy wspierać i promować”. Autor pomysłu zaprosił do współpracy całe środowisko krytyki polskiej sztuki. Zaproponował także dwuetapowy wybór wyróżniających się artystów i kategorie, do których byli zgłaszani nominowani. Przez ćwierć wieku wprowadzono kilka zmian proceduralnych oraz dostosowano nazwy kategorii do nowych, dynamicznie rozwijających się kierunków i trendów w sztuce. Aby podkreślić kreatywność twórców i tendencje zmian w sztuce zastąpiono kategorie „Plastyka” – „Sztukami wizualnymi” (2003 r.), „Rock-Pop-Estrada” – „Muzyką popularną”, a „Muzykę” przypisano do kategorii „Muzyka poważna” (2006 r.). Powołano też nową kategorię „Kultura cyfrowa” (2016), która obejmuje wszelkie formy kultury, gdzie wyjściową formą jest kod programowania, ze szczególnym uwzględnieniem gier wideo na komputery, konsole i urządzenia przenośne, różnego rodzaju aplikacji, różnorodnych form internetowych, VR i filmów interaktywnych. Od 2002 roku wręczany jest „Kreator kultury” – nagroda ta nie podlega nominacjom i jest przyznawana wybitnym osobistościom polskiej kultury, których praca miała wpływ na rozwój i popularyzację polskiej kultury.
W 2014 roku wręczono nagrodą wyjątkową i jak dotąd przyznaną tylko raz, była to „Nagroda specjalna”, którą kapituła uhonorowała Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.
W 2018 roku na 25. Gali wręczenia „Paszportów Polityki” nagrody zostaną przyznane w następujących kategoriach: film, teatr, sztuki wizualne, literatura, muzyka poważna, muzyka popularna, kultura cyfrowa. Laureat w poszczególnych kategoriach będzie wybrany spośród trzech nominacji.
„Paszporty Polityki” co roku udowadniają, że ponad wszelkimi podziałami redakcyjnymi porozumienie w dziedzinie kultury jest możliwe. Artystów i twórców oceniają krytycy reprezentujący różne media. W zespole każdej kategorii zasiada dziesięciu recenzentów z mediów innych niż tygodnik „Polityka”. Wskazują w poszczególnych kategoriach trzy najciekawsze ich zdaniem osobowości twórcze minionego roku. Po przeliczeniu głosów zostaje wyłoniona trójka nominowanych. W drugim etapie Kapituła składająca się z dziennikarzy tygodnika Polityka” wybiera laureatów w poszczególnych kategoriach. Nominowani do ostatniej chwili nie wiedzą kto będzie laureatem „Paszportów Polityki”. Dowiadują się o tym w momencie wejścia na scenę podczas uroczystej Gali wręczenia nagród.
Przez 25 lat istnienia nagrody Kapituła „Paszportów Polityki” nagrodziła 147 laureatów w tym 187 artystów i twórców (licząc zespoły) oraz wyróżniła 20 Kreatorów Kultury. Dwa razy przyznano nagrody ex aequo – w 2009 r. w kategorii film Paszporty otrzymali Xawery Żuławski i Borys Lankosz, a w 2011 w kategorii muzyka popularna nagroda przypadła Julii Marcell i Maciejowi Szajkowskiemu.
Zobacz również: Paszporty Polityki za rok 2016 – laureaci
Ćwierć wieku to również obraz pokoleniowy artystów i twórców. Wielu nagrodzonych w latach 90-tych są dzisiaj uznanymi twórcami, którzy wychowali nowe pokolenie artystów nagrodzonych „Paszportami Polityki”już w XXI wieku. I tak w 1995 roku w kategorii muzyka wyróżniono Wojciecha Waglewskiego, a w 2006 nagrodę przyznano Bartoszowi i Piotrowi Waglewskim – Fisz i Emade, kolejny laureat z 95-ego w kategorii film to Marcel Łoziński, którego syn Mikołaj Łoziński otrzymał „Paszport Polityki” w 2011 roku, w 1999 r. w kategorii plastyka laureatem był Leon Tarasewicz, a w 2015 tę prestiżową nagrodę w kategorii sztuki wizualne dostał jego uczeń Tymek Borowski.
„Paszporty Polityki” są dzisiaj jedną z najważniejszych nagród w świecie kultury i cieszy się ogromnym prestiżem w środowiskach twórczych. Nikt z dziennikarzy „Polityki” nie spodziewał się 25 lat temu, że „luźno rzucony pomysł w korytarzu redakcyjnym” przemieni się w tak ważne i znaczące wydarzenie dla polskiej kultury. Pierwsze „Paszporty Polityki” wręczano w skromnej sali konferencyjnej, w kameralnym gronie dziennikarzy tygodnika i laureatów. Co zostało udokumentowane na czarno-białych jeszcze fotografiach. 25. edycja wręczenia „Paszportów Polityki” odbyła się na ogromnej scenie Teatru Wielkiego Opery Narodowej i była w całości transmitowana w TVN oraz relacjonowana przez ponad setkę dziennikarzy z całej Polski.
Przez te ćwierć wieku wybory Kapituły nie były łatwe, ale najczęściej trafne. Większość laureatów osiągnęła i osiąga sukcesy w kraju i zagranicą, bo właśnie „Paszport Polityki” miał być dla młodych przepustką do kariery międzynarodowej. Piotr Sarzyński twierdzi, że „Paszporty Polityki” są też swoistym „barometrem” – jak rozwija się polska sztuka, jakie stawia przed sobą wyzwania i jak reaguje na zmieniającą się rzeczywistość.
Laureaci:
– film: Jagoda Szelc
– literatura: Marcin Wicha
– teatr: Michał Borczuch
– sztuki wizualne: Norman Leto
– muzyka poważna: Joanna Freszel
– muzyka popularna: Hańba!
– kultura cyfrowa: Mateusz Lenart, Andrzej Mądrzak, Wojciech Piejko (Bloober Team)